Positieve Gezondheid als leidraad in nieuw geopend Museum van de Geest

Na een ingrijpende verbouwing opende dit najaar een compleet vernieuwd Museum van de Geest | Dolhuys haar deuren. In dit nieuwe museum, gevestigd in Haarlem, ontdek je op een interactieve manier meer over je eigen geest en die van de ander. Een beleving waarbij alles draait om het wonder en de veelzijdigheid van de geest. IPH werkte mee aan de inhoudelijk ontwikkeling van deze nieuwe museale presentatie. Een gesprek met Hans Looijen, directeur Museum van de Geest: “Je kunt zelf veel doen om je geest fit te houden.” 

Looijen is sinds 2008 directeur en verantwoordelijk voor de inhoudelijke koerswijziging. Toen hij begon, lag de focus van de museale presentatie vooral op de psychiatrie en de beperkingen van de geest. Al gauw kreeg hij het inzicht dat de geest een veel breder begrip is. “Steeds vaker vroeg en bezoekers mij waarom er in het museum weinig aandacht was voor verstandelijke beperkingen, cognitieve aandoeningen of bijvoorbeeld dementie. Ik begreep dat de definitie van psychiatrie aan verandering onderhevig is. Het gaat niet alleen om ziekte, maar om alles wat zich in ons hoofd afspeelt en dat wij niet altijd begrijpen. We moesten de perceptie in het museum omdraaien: niet langer de beperkingen, maar de brede geest met al zijn uitdagingen belichten en mensen aansporen om daarmee aan de slag te gaan.” 

Toen het 700 jaar oude Dolhuys in Haarlem toe was aan een renovatie, zag de organisatie haar kans schoon om de gehele expositie nieuw leven in te blazen, passend bij de huidige tijdsgeest. “Dus niet langer meer enkel gericht op aandoeningen, maar we duiken onze geest in. Wat is de menselijke geest? Definieert dat wie je bent? Welke invloed heeft cultuur? In ons nieuwe museum ga je op een interactieve manier op zoek naar jouw geest en die van de ander.” 

Een ontmoeting met Machteld Huber, grondlegger van Positieve Gezondheid, inspireerde hem. “Het gedachtegoed van Positieve Gezondheid sluit naadloos aan bij de nieuwe presentatie van het museum. Ik dacht: ‘Wow, dit is het!’ Een gezonde geest is meer dan de afwezigheid van ziekte. We leggen het accent niet op ziekte, maar op de mensen zelf, op hun veerkracht en op wat hun leven betekenisvol maakt.”    

Een belangrijk thema is de geest van de bezoeker zelf. “Want wie zorgt er eigenlijk voor jouw geest? We hanteren nog vaak een scheiding tussen de geest en het lijf. Dat zie je ook tijdens corona. We krijgen mooie handreikingen om goed achter je bureau te zitten, te blijven bewegen en gezond te eten. Maar de geest hangt er maar een beetje bij. Vaak is de geest een aangelegenheid voor jezelf of voor een specialist, terwijl je zelf heel wat kunt doen om je geest fit te houden. Er zijn veel zaken die invloed op onze geestelijke gezondheid hebben. Dat blijkt ook uit de zes dimensies van Positieve Gezondheid. Daarom kun je in het museum zelf de vragenlijst van Positieve Gezondheid invullen. We reiken het idee aan om zelf je geest gezond te houden.” 

Hans ziet dat de huidige maatschappij veel van onze geest vraagt. “We hebben tegenwoordig meer oog voor neurodiversiteit. Dat is een variantie in het menselijk brein, waardoor ieder mens net iets anders denkt. Dat maakt een mens authentiek, maar grote afwijkingen in ons denkpatroon worden  gauw geclassificeerd als aandoening. We zien nu, vooral in onze veeleisende samenleving, dat mensen verschillend op zaken reageren. Dat de ene persoon vastloopt door drukte op het werk, waar een ander daar helemaal geen last van kan hebben.”  

Het ultieme doel van Museum van de Geest is het bewerkstelligen van een attitudeverandering. “Daarom begint deze tentoonstelling bij jouzelf als persoon, dan richten we ons op je naaste omgeving en de grote buitenwereld. En daarna verkleinen we terug naar wij en ons. We nodigen bezoekers ook uit om de Universele Verklaring van de Open Geest te tekenen. Zodat men zich ervan bewust is dat die andere kijk op onze geest, samen tot stand komt. Dat we met een open blik naar mensen moeten kijken en hun mogelijkheden en talenten moeten bekijken.” 

Museum van de Geest is vanaf 25 november open voor het grote publiek. Het museum houdt zich volledig aan de RIVM-richtlijnen. Vooraf een tijdslot reserveren is verplicht. Kijk daarvoor op hun website.