Leefstijlgeneeskunde en Positieve Gezondheid geïntegreerd in de opleiding Geneeskunde: waarom en hoe doen we dat?

In het nieuwe Raamplan voor de artsenopleiding is aandacht voor leefstijlfactoren en Positieve Gezondheid, maar hoe implementeren we de brede blik op gezondheid in het onderwijs? Daarvoor bieden Stichting Student & Leefstijl, Vereniging Arts & Leefstijl en Institute for Positive Health – ondersteund door de Fred Foundation – de opleidingsinstituten van de Geneeskunde- en Huisartsenopleiding in Nederland een concreet aanbod om onderwijs over leefstijl(geneeskunde) en Positieve Gezondheid in de curricula op te nemen of verder te stimuleren. Waarom dat zo belangrijk is, lichten Marit Geelink en Anne van der Wel (Student & Leefstijl), Iris de Vries (Arts & Leefstijl) en Karolien van den Brekel (iPH) toe.

Slechts 4% van het onderwijs gaat over gezondheidsbevordering

De aandacht onder artsen voor leefstijlgeneeskunde en Positieve Gezondheid neemt toe. Idealiter wordt de brede blik op gezondheid aanstaande artsen al met de paplepel ingegoten, zodat zij straks in de praktijk voldoende handvatten hebben om hiermee aan de slag te gaan. Marit Geelink en Anne van der Wel studeren Geneeskunde. Marit is sinds kort voorzitter van de Stichting Student & Leefstijl en studeert in Groningen, Anne van der Wel studeert binnenkort af aan de VU en heeft het stokje recent aan Marit overgedragen. Student & Leefstijl pleit al langer voor meer onderwijs over leefstijlgeneeskunde en concepten als Positieve Gezondheid, zodat het in de spreekkamer kan worden ingezet als behandeling of als preventief middel. Zo lang de faculteiten nog geen gestructureerd aanbod over leefstijlgeneeskunde en Positieve Gezondheid aanbieden; heeft Student & Leefstijl een cursus ontwikkeld die al door 1800 studenten is gevolgd. De interesse onder aanstaande artsen is dus groot, maar het aanbod nog altijd klein. Marit: “Van de lesuren die wij krijgen, wordt slechts 4% besteed aan zaken als voeding, leefstijl en gezondheidsconcepten. Terwijl 80% van de aandoeningen leefstijl gerelateerd is. In de opleiding Geneeskunde en in de huisartsenopleiding leer je wel dat Diabetes Mellitus Type 2 (DM2) kan ontstaan door overgewicht, maar dat je DM2 ook kunt omkeren of zelfs genezen met leefstijlinterventies blijft onderbelicht. De focus ligt in de opleiding toch nog vooral op het voorschrijven van medicijnen.”

Gezond verstand

Anne van der Wel denkt dat deze focus op medicatie voortkomt uit onwetendheid over wat er met voeding en leefstijl kan worden bereikt en een continue aansporing vanuit de Geneeskunde opleiding om ‘evidence based’ interventies toe te passen. Het effect van leefstijl is zeker ook wetenschappelijk bewezen en de evidence voor interventies groeit met de dag. Tegelijkertijd is er ook een belangrijke plek voor ‘practise based’ handelen. “Met gezond verstand weten we al dat het eten van goede voeding en regelmatig bewegen een positieve uitwerking heeft op ons lijf. Daar komt ook Positieve Gezondheid om de hoek kijken: kijk niet alleen naar de ziekte, maar vooral naar de persoon en hoe we zijn gezondheid kunnen bevorderen met zelfgekozen interventies.”

Marit: “Zo’n 80% van de coassistenten wil meer leefstijlonderwijs in hun Geneeskundeopleiding, is gebleken uit ons onderzoek. Dat betekent niet dat we alleen maar nieuwe vakken moeten inrichten; de brede blik op gezondheid moet worden geïntegreerd.”

Kantelpunt

Iris de Vries is voorzitter van Vereniging Arts & Leefstijl. Zij vindt dat gezondheidsbevordering inderdaad een groter aandeel moet krijgen in de opleiding Geneeskunde. “Als je van ziekte naar gezondheid wil gaan, moet je gezondheidsbevordering een plek geven. Als integraal onderdeel van onze zorg.” Iris ervaarde zelf – ondanks dat zij werkt als huisarts – hoe groot de invloed van leefstijl is op de gezondheid. “Ik zie hoe effectief leefstijlgeneeskunde is in de spreekkamer. Daarnaast geeft het je als arts veel voldoening en maakt het je werk leuker. Mijn motivatie is alleen maar toegenomen toen ik zelf kampte met buikklachten en mij ben gaan verdiepen in mijn lijf en mijn gezondheid. Ik vond een manier om zelf van mijn klachten af te komen, door aanpassingen in mijn leefstijl. Dat was voor mij een eye-opener. Dat heb ik als arts namelijk nooit geleerd. Ik deel deze ervaring soms ook met mijn patiënten en maakt dat ‘shared decision’ echt ‘gedeeld’ wordt. Dat was voor mij aanleiding om vereniging Arts & Leefstijl op te richten en daarom vind ik het ook enorm belangrijk dat er aandacht is voor leefstijlgeneeskunde in de opleidingen.”

Karolien van den Brekel is huisarts en werkt dagelijks vanuit het concept Positieve Gezondheid. “Als huisarts besteden we veel tijd aan het meten van bloeddruk, het voorschrijven van pillen en het behandelen van patiënten. Maar hoe kunnen we al die klachten voor zijn? Daar ben ik zelf naar op zoek gegaan. Als arts moet je vanzelfsprekend alle ziekten kennen, maar je wil ook persoonsgericht naar de hele mens kijken. Achterhalen wat er voor die persoon toe doet. Het model van de T-vormige professional zou een ideaal uitgangspunt zijn voor alle artsen van de toekomst. Op de verticale as ontwikkelt de arts vakkennis die ziektegericht is. Op de horizontale as wordt breed en persoonsgericht naar de patiënt gekeken.”

Hoewel Karolien en Iris flink hebben moeten pionieren om een brede blik op gezondheid te realiseren, is er de afgelopen paar jaar een verandering gaande. Iris: “Vijf jaar geleden toen ik samen met collega Tamara de Weijer Vereniging Arts & Leefstijl heb opgericht, bekeken veel artsen leefstijlgeneeskunde als ‘geitenwollensokkengeneeskunde’. Maar met name de laatste 1-2 jaar komt er een sterkere beweging op gang. Leefstijlgeneeskunde hoeft de huidige geneeskunde niet te vervangen, het vult elkaar aan. Er komt er ook steeds meer aandacht voor zaken als: ‘wat vind ik leuk in mijn werk en hoe houd ik het vol?’. En het gaat over hoe we met elkaar omgaan. Niet meer autoritair; de arts in de witte jas tegenover de patiënt. Maar meer in verbinding met elkaar, vanuit een ecosysteem en keten rondom te patiënt. Met oog voor wat voor de patiënt belangrijk is. Dat geeft energie. En het maakt het werk van een arts ook leuker. Je bent minder gericht op ziekte en kijkt samen met de patiënt naar verbeteringen van zijn gezondheid.”

Karolien beaamt dit: “Ik heb een betere band met mijn patiënten door samen naar oplossingen te zoeken voor het verbeteren van gezondheid. Ik kan aansluiten op de intrinsieke motivatie van de patiënt, hen beter ondersteunen doordat ik begrijp waarom iemand faalangst heeft of bijvoorbeeld overgewicht. Dat komt omdat ik goed  weet wat de patiënt belangrijk vindt.”

Arts van de toekomst

Iris: “Als je wilt dat mensen niet meer ziek worden, moeten er twee stromen parallel naast elkaar lopen. In de transitie heb je nu eenmaal te maken met mensen die lijden aan leefstijl-gerelateerde chronische aandoeningen omdat deze mensen al jaren een slechte leefstijl hanteren. Hen moet je begeleiden om hun leefstijl te verbeteren om zo ziekte om te keren, medicatie af te bouwen of te verminderen. Aan de andere kant kunnen we mensen bewuster maken, waardoor zij zelf gezonder leven en uiteindelijk minder (snel) ziek worden. Dit begint al in de zwangerschap! Beide zijn belangrijke taken voor de arts van de toekomst! Gelukkig krijgen we steeds meer vragen van studenten Geneeskunde, van huisartsen in opleiding en opleiders zelf voor inspiratie en handvatten voor praktische toepassing in de praktijk.”

Arts & Leefstijl, Student & Leefstijl en iPH maken zich daarom samen sterk om een overzicht van het bestaand onderwijsaanbod in te richten op de website www.gezondheidinonderwijs.nl. Daarnaast willen zij met het project – gesteund door de Fred Foundation – docenten scholen in Leefstijlgeneeskunde en Positieve Gezondheid, zodat zelf lokaal per universiteit/onderwijsinstelling nieuw aanbod het beste aansluiten bij bestaande currciula. Ook is de intentie om studenten zelf bewustmaken met leefstijl en Positieve Gezondheid aan de slag te gaan en nieuw online lesmateriaal ontwikkelen.

Meer informatie over dit project? Kijk op www.gezondheidinonderwijs.nl