Bijzondere tijden vol mijlpalen en zoektochten
Eigenlijk was ik het plaatje al vergeten, terwijl ik het lange tijd heb gebruikt in mijn lezingen. Juist omdat het zo treffend laat zien hoe verschillend je naar gezondheid kunt kijken. Ik moest er onlangs weer aan denken, en dat was niet zomaar. Maar eerst even het plaatje:
Wat je ziet zijn twee visies op gezondheid. Links de situatie als je denkt dat gezondheid gaat over het moeten beheersen en uitbannen van ziektes. Rechts staat voor een heel andere visie op gezondheid. Daarin gaat het veel meer om een stabiele situatie die ontstaat als je investeert in weerstand en veerkracht.
Wat gebeurde er waardoor ik ineens weer aan het plaatje moest denken? In juni verschenen er nagenoeg tegelijkertijd twee belangrijke stukken die laten zien dat er een verschuiving gaande is van de linker- naar de rechterkant.
De eerste is de Landelijke nota volksgezondheid, tot stand gekomen in samenspraak met tal van partijen, zoals gemeenten, professionals en kennisinstituten. De nota nodigt ons uit om met elkaar te komen tot een nieuwe aanpak die op het ‘kommetje’ rechts lijkt. Ook het begrip Positieve Gezondheid wordt daarin herhaaldelijk genoemd, als brede benadering van gezondheid.
Bijna tegelijkertijd verscheen het nieuwe raamplan voor de medische opleidingen. Tot nu toe leerden artsen alles over ziektes en hoe je dat met medicijnen en behandelingen onder controle kunt houden (de linkerkant). Maar het is belangrijk dat de professional van de toekomst veel meer kennis meekrijgt over wat de mens nodig heeft om gezond en gelukkig te zijn (wat meer neigt naar de rechterafbeelding). Dat uitgangspunt staat nu in het raamplan uitgewerkt, met Positieve Gezondheid als een van de conceptuele benaderingen, naast de ook noodzakelijke kennis over het behandelen van ziekte.
Terwijl de inkt van deze stukken aan het drogen was, sloeg het coronavirus toe. Gelijk veerden we als in een reflex terug naar het plaatje links. Omdat in die eerste fase niemand wist wat er ging gebeuren, was dat goed te begrijpen. We hadden op dat moment de sturing en controle nodig. Inmiddels zijn we weer een paar maanden verder en start het leven weer op. Maar het risico is dat we in die gezondheidsaanpak blijven ‘hangen’. Er worden zelfs plannen gesmeed voor nóg meer controle en nóg meer maatregelen om ziekte in te dammen. Daarmee ontstaat de bijzondere situatie dat de overheid twee boodschappen uitzendt: lijkend op de twee plaatjes die je hierboven ziet.
We hebben lang tegen elkaar gezegd dat het anders moet in de zorg. En heel lang was de vraag: hoe? De mijlpalen laten zien dat er gaandeweg een verandering optreedt en er oplossingsrichtingen ontstaan, waarbij veerkracht en de brede benadering van gezondheid een belangrijke rol spelen. Maar de coronacrisis legt ook bloot dat het nog zoeken is. Ik ben heel benieuwd naar wat er gaat komen. Intussen gebruik ik weer het plaatje, het komt goed van pas om te duiden waar we nu staan.
Machteld Huber
