Je zou denken dat het voor zich spreekt hoe je mensen kunt leren Positieve Gezondheid toe te passen in hun werk of organisatie. Het concept is helder, het spinnenweb ook. En ook de online gesprekstool is niet heel ingewikkeld. Maar naarmate je er langer mee bezig bent, ontdek je allerlei lagen die invloed hebben op hoe je werkt met Positieve Gezondheid. Brigiet Brink en Leontien Hommels hebben ze de afgelopen jaren afgepeld. Als vaste opleiders van het iPH geven ze de train-de-trainersopleiding, die ze samen met Machteld Huber hebben ontwikkeld.

LEERPROCES GAAT OVER DIEPERE LAAG

Hommels: ‘Leren werken met Positieve Gezondheid gaat dan ook niet zozeer over het toepassen van de instrumenten, maar over anders invulling geven aan hoe je met je patiënt of cliënt werkt aan gezondheid. Dat ligt ten grondslag aan het concept, met alles wat daarbij komt kijken. Durf je bijvoorbeeld als zorgverlener de regie te laten bij die ander? Kun je uit de oplossingen blijven, zodat de ander zijn eigen kracht hervindt? Hoe doe je dat dan en wat heb je daarvoor nodig? Als trainer moet je goed kunnen invoelen wat dat soort vraagstukken met je cursisten doet. En je zal in het leerproces daarvoor ruimte moeten maken, zodat zij met die vraagstukken aan de slag kunnen.’

ALLES IS LEERSTOF

‘Alleen kennis overbrengen en zaken uitleggen, is dan ook onvoldoende in het leerproces’, vervolgt Brink. ‘Het is eerder een avontuur dat je als groep met elkaar aan gaat. Alles wat je onderweg aan ervaringen tegenkomt, is stof om van te leren. Natuurlijk zitten er vaste onderdelen in de training. Maar de essentie is het doen, ervaren en elkaar feedback geven. In feite leef je als trainer voor wat de essentie is van het gedachtegoed. Wil je dat zorgverleners hun patiënten of cliënten aanspreken op hun veerkracht en zelfregie? Dan moet je dat als trainer ook doen bij je cursisten.’

6 UITDAGINGEN

Welke uitdagingen komen (toekomstige) trainers in Positieve Gezondheid dan zoal tegen? Hommels en Brink noemen er een aantal:

NIET VERTELLEN HOE HET MOET

‘Die neiging heb je al snel als je voor een groep staat. Je bent gegrepen door het gedachtegoed, je hebt iets te vertellen, je wilt uitleggen hoe het zit. Blijf daarvan weg. Het enige wat telt, is de ervaring van cursisten en de gezamenlijke reflectie daarop. Als trainer sta je dan ook niet op afstand. Je maakt deel uit van het proces. Dat betekent dus ook dat je jezelf moet durven laten zien.’

OMGAAN MET KWETSBAARHEID EN EMOTIES

‘Besef dat je nogal wat vraagt van je cursisten. Bijvoorbeeld om het spinnenweb met elkaar in te vullen. Dat kan reacties oproepen: ik ben toch niet in therapie? Daar begin ik niet aan. Ik kom om iets te leren en niet om mezelf te laten zien. Soms raakt het spinnenweb ook aan onderwerpen die mensen op slot hebben gegooid. Zo’n invuloefening komt dan te dichtbij. Hou daar rekening mee.’

OMGAAN MET ONZEKERHEID

‘Het zijn soms spannende stappen die cursisten moeten zetten. Zoals met een cliënt of patiënt het spinnenweb invullen. Je kunt die stappen kleiner maken door hen eerst te laten oefenen met iemand in de omgeving, zoals een vriend of een moeder. Al die ervaringen kun je weer gebruiken in de groep. Dat vraagt wel om veel zorgvuldigheid. Hoe geef je bijvoorbeeld opbouwende kritiek? En hoe zorg je voor veiligheid in de groep?’

FLEXIBILITEIT KUNNEN INBOUWEN

‘De groepen die je traint, kunnen enorm verschillend zijn. Een team van maatschappelijk werkers staat er anders in dan medewerkers van de thuiszorg. Voor de een is het heel natuurlijk om persoonlijke vragen te stellen aan de cliënt, terwijl de ander denkt: hallo, ik kom toch voor de steunkousen? Ook kan het voorkomen dat mensen met alle goede bedoelingen door hun managers zijn ‘gestuurd’. Kijk goed naar je groep, sluit aan, wees flexibel in de stappen die je met elkaar zet. Hou die klein en overzichtelijk.’

REKENING HOUDEN MET DE PARADIGMASHIFT

‘Bij veel zorgverleners zit het in de genen om mensen te helpen, in actie te komen, problemen op te lossen, tips te geven. Positieve Gezondheid vraagt juist om iets anders: achterover leunen, niks voor de ander invullen, geen oordelen hebben en oprecht luisteren naar de ander. Dat voelt soms heel onwennig bij je cursisten. Ik ben toch professional? Wat is mijn taak dan eigenlijk in zo’n gesprek? Maak ruimte voor die zoektocht.’

WEGBLIJVEN VAN DE JA-MAARS

‘Wie iets nieuws leert, ervaart ook weerstanden. Die herken je als cursisten in discussie gaan met van alles: is dit wel een gouden tip? Ik weet nog een betere. Kloppen die begrippen in het spinnenweb eigenlijk wel? Waar zijn die eigenlijk op gebaseerd? Kun je ze niet beter anders noemen? Blijf uit die discussie. Maar ga wel in op wat er gebeurt: wat maakt dat dit zo’n belangrijk punt is voor jou? Uitwisseling daarover kan weer allerlei inzichten brengen.’

VERTROUW OP HET CONCEPT

Je hoeft niet per se trainer te zijn om mensen te leren hoe je werkt met Positieve Gezondheid. Brink: ‘Soms is het zelfs een voordeel als je die achtergrond niet hebt. Dat maakt je als trainer soms iets losser en minder vasthoudend in allerlei trainingsmethodieken. De voorwaarde is wel dat je coachervaring hebt. Dat is wat anders dan trainer zijn.’ Hommels: ‘Trainen in Positieve Gezondheid is heel goed te leren. En het vraagt om veel oefenen, veel kilometers maken. En om lef. Je moet durven vertrouwen op het concept en op de mensen in de groep. Het is een andere manier om een leerproces te begeleiden. Als de voorbereiding en het programma goed zijn, kun je de controle over het leren loslaten en openstaan voor wat zich op dat moment in het leerproces aandient. Lijkt dat je wat? Volg dan vooral de train-de-trainersopleiding, ga de training geven en geniet van de bijzondere leermomenten die dat oplevert.’

Belangstelling voor de train-de-trainersopleiding van iPH?

In de opleiding van 7 februari zijn er nog enkele plekken beschikbaar om in te stappen. Lees er meer over.