Zonder vertrouwen geen transitie: wat kunnen we leren van Colombia?

In Colombia wist zorgverzekeraar Compensar een zorgstelsel te creëren voor 1,3 miljoen mensen dat zich kan meten met de wereldtop. Jaarlijkse kosten per verzekerde? Ongeveer 600 euro. In een essay voor iPH beschrijft Pierre de Winter hoe Compensar samen met professor Alex Jadad (Universiteit van Toronto) wist te komen tot deze opzienbarende resultaten. Het belangrijkste ingrediënt: vertrouwen.

Essay direct downloaden? Zie de button onderaan dit artikel.

Met jaarlijkse zorgkosten van ruim 7.000 euro per persoon hoopt de Nederlandse overheid met gericht beleid op een vergelijkbaar effect. Maar het vertrouwen in ons zorgstelsel is vooralsnog ver te zoeken. Het essay ‘Zonder vertrouwen geen transitie’ maakt duidelijk dat vertrouwen de kracht bezit om het Nederlandse zorgstelsel te hervormen tot een systeem dat gericht is op gezondheidsdenken. Wat kunnen we leren van het Colombiaanse Compensar?

Noodzakelijke samenwerking

In 2012 gaat het erg slecht in Colombia, dat in een burgeroorlog en een zware economische crisis verkeert. Door de devaluatie van de nationale munt komen Colombiaanse zorgverleners in financiële problemen en zien zich bedreigd in hun voortbestaan. Er echt iets moet veranderen, willen ze kunnen overleven.

Compensar’s CEO Mauricio Serra besluit dat het tijd is om alle zorgverleners in het Compensar-netwerk samen te roepen. Hij wil uit de overlevingsstand komen en samenwerken. Het gaat om ziekenhuizen, klinieken, GGZ aanbieders, thuiszorgaanbieders, apotheken en huisartsen.

Hulp van Alex Jadad

Serra vraagt om hulp aan Alex Jadad, Colombiaan en als hoogleraar verbonden aan de Universiteit van Toronto. Hij heeft daar het Institute for Health Policy, Management and Evaluation opgezet en staat wereldwijd bekend als een vernieuwer in de zorg.

Jadad gaat op het verzoek van Serra in, maar wel onder enkele voorwaarden. Zo dienen zorgaanbieders en -verzekeraar al hun data beschikbaar te stellen voor analyse, dus 100 procent transparantie. Alle inzichten en resultaten moeten belangeloos gedeeld worden met de rest van de wereld en Serra moet onderschrijven dat één uitkomst voor een zorgnetwerk de allerbelangrijkste is: self reported health. De feedback van premiebetalers over de door hen zélf ervaren gezondheid, dient de leidende indicator te zijn waar de inspanningen van het zorgnetwerk zich op gaan richten.

Optimale zorgketen

‘Willen jullie Champions League spelen, of derde divisie amateurs blijven?’, vraagt Jadad aan de zorgbestuurders. Ze besluiten voor het eerste. Zorgverleners uit de hele keten gaan nadenken over de vraag hoe ze in samenwerking de optimale zorgketen kunnen inrichten. Ze doen hun budgetten in één pot en proberen samen betere zorgkwaliteit te bewerkstelligen tegen 20 procent minder kosten dan voorheen.

Er komt een gezamenlijk elektronisch patiëntendossier, dat vlotte uitwisseling van gegevens garandeert. Ook de ziekenhuizen in het netwerk worden uitgedaagd om het 20 procent goedkoper te doen. Het geld dat daarmee overblijft mogen ze investeren in samenwerkingen binnen het netwerk. Er wordt een hospital-at-home programma opgezet voor zorg die met behulp van moderne technologie ook thuis kan plaatsvinden. En in nieuwe, ambulante anderhalfdelijns-klinieken kunnen medisch specialisten patiënten zien buiten de kostbare omgeving van het ziekenhuis.

Verder worden expertisecentra voor zorg en well being opgericht. Die brengen zorg en sociaal domein samen om verzekerden te helpen optimaal met hun gezondheid om te gaan. ‘Wel 90 procent van wat mensen gezond maakt, is niet te vinden in het medisch stelsel’, zegt Jadad daarover. En dus worden in die centra met name niet-medische diensten aangeboden. Voedingsadvies bijvoorbeeld, yoga, meditatie, maar ook schuldhulpverlening.

Ook mogelijk in Nederland

Drie jaar later blijken de resultaten revolutionair. Alex Jadad schrijft er met enkele betrokkenen een boek over: Trusted networks: the key to achieve world-class health outcomes on a shoestring. Daarin benoemt hij het doorslaggevende ingrediënt dat deze revolutie heeft mogelijk gemaakt. En dat is vertrouwen. De betrokken zorgverleners lieten onder druk de overlevingsdrang van hun instellingen varen en besloten te gaan samenwerken. Jadad spreekt van een ‘systemische aanpak’. Daarbinnen zien de individuele zorgverleners zichzelf niet meer als concurrenten, maar als onderdeel van het geheel.

Het kan dus wel, zelfs in de complexe Nederlandse zorgpolder. Als westerse samenleving zijn we hard bezig het vermogen van mensen om te vertrouwen kapot te maken. Maar we hebben nog altijd een keuze. Vertrouwen kan geheeld worden, mits er bereidheid is om met de billen bloot te gaan. ‘Geloof me, bij jullie in Nederland is het probleem niet een gebrek aan zorg, maar een teveel’, zegt Jadad. ‘Zolang zorginstellingen hun eigen overleven voorop blijven stellen, is jullie zorgstelsel een existentiële bedreiging voor de Nederlandse samenleving. Ik zou zeggen, het moment is nu. Leg de strijd om geld, macht en personeel open op tafel en begin met samenwerken. Dan zou vertrouwen wel eens besmettelijk kunnen blijken te zijn. En dat op zichzelf zou al een geweldige bijdrage leveren aan de volksgezondheid.’

Wil je meer weten over de aanpak van Compensar? Laat hieronder je mailadres achter en ontvang gratis het volledige essay ‘Zonder vertrouwen geen transitie’.