‘Positieve Gezondheid in het speciaal voortgezet onderwijs zorgt voor veerkrachtigere, gezondere en meer zelfredzame leerlingen’

Hoe zien we Positieve Gezondheid terug in het curriculum van het voortgezet speciaal onderwijs (vso)? Hoe bereiden we jongeren voor op een betekenisvolle plek in de samenleving waarbij zij de veerkracht hebben zich staande te houden? En hoe gaan we met leerlingen in gesprek over hoe zij om kunnen gaan met de uitdagingen waarmee zij in hun leven te maken hebben? Onderwijs ontwikkelen dat een jongere voorbereidt op alle aspecten van het leven waar deze uitdagingen kunnen ontstaan, niet alleen cognitief, sociaal of emotioneel, maar ook op het gebied van zingeving is essentieel in deze tijd. We spraken Ester van den Hul over het werken met het gedachtegoed Positieve Gezondheid en wat het betekent voor leerlingen en docenten. Fauve Benjamins, leerling uit brugklas 3 van De Twijn, vult aan over Positieve Gezondheid binnen VSO de Twijn.

Ester van den Hul werkt vanuit haar rol als Ambulant Begeleider vanuit het expertiseteam van De Twijn en is betrokken bij het implementatietraject Positieve Gezondheid bij de vso-school de Twijn in Zwolle.

‘Vanuit verschillende invalshoeken werk ik aan Positieve Gezondheid. Op Onderwijscentrum de Twijn wordt onderwijs geboden aan leerlingen met een lichamelijke, verstandelijke of een meervoudige beperking. We werken samen met de revalidatie Vogellanden’, vertelt Ester. Naast het onderwijs beschikt de Twijn ook over een Regionaal Expertiseteam. Dit is een team van specialisten dat het reguliere onderwijs vanuit de Twijn in een grote regio rondom Zwolle ondersteunt bij het vormgeven van passend onderwijs. Het Regionaal Expertiseteam van de Twijn ondersteunt scholen hierin met consultatieve ambulante begeleiding of scholing. Vanuit het expertiseteam bieden we ook inspiratiesessies en basismodules Positieve Gezondheid.

Positieve Gezondheid sluit aan bij de visie van de school

De Twijn is enthousiast geraakt over de mogelijke impact die het gedachtegoed van Positieve Gezondheid heeft op het onderwijs van kinderen en jongeren die voor bijzondere uitdagingen in het leven staan door hun lichamelijke of verstandelijke beperking. ‘We willen jongeren leren om meer regie te voeren. Juist in een tijd waarin mentaal welbevinden zo onder druk staat’, aldus Ester.
De Twijn heeft daarom het gedachtegoed van positieve gezondheid opgenomen in het 4-jarige schoolplan met ingang van schooljaar 2023-2024. Zowel in de leerroute vervolgonderwijs als de leerroute arbeid heeft de Twijn formatie beschikbaar gemaakt voor de ontwikkeling en uitvoering. Beide leerroutes hebben een werkgroep geformeerd. Deze werkgroep heeft een multidisciplinaire samenstelling. Ook leerlingen worden betrokken bij de ontwikkeling van positieve gezondheid binnen het onderwijs van de Twijn.

Mensen van de werkvloer zijn fantastische kwartiermakers

Ester: ‘Er zijn twee werkgroepen gevormd met mensen van de werkvloer die zich willen bezighouden met Positieve Gezondheid en daar heel enthousiast over zijn. Dat zijn fantastische kwartiermakers in hun teams en ze zijn op de werkvloer praktisch aan de slag met hoe we het gedachtegoed op een goede manier verder kunnen brengen in de school en hoe de visie verder uit te dragen. Dat heeft geleid tot de docenten die een basismodule Positieve Gezondheid volgen, zodat ze het gedachtegoed goed snappen. Ook zijn er docenten die lesmaterialen uitproberen. We moeten al zoveel in het onderwijs dus wat belangrijk is, is dat je van het gedachtegoed niet een vak maakt wat toegevoegd moet worden aan het curriculum. Het is mooi om te zien dat Positieve Gezondheid heel veel wat we al doen en door de plek die we zijn met elkaar verbindt.’

‘We deden al veel en we gebruiken Positieve Gezondheid nu meer als kapstok. Eentje waar we veel verschillende dingen onder kunnen hangen en dat met de leerlingen zelf kunnen bespreken. Zoals: ‘Wat is voor jou belangrijk? Wat heeft jouw aandacht nodig’? En het besef dat je op zoveel verschillende dimensies ook echt wat kan doen aan gezondheid is mooi om te merken. Dat is voor leerlingen bij ons op school fijn. Ze hebben soms te dealen met leven in een rolstoel of een ziekte, maar hebben ongelooflijk veel veerkracht en net zoveel behoefte aan meedoen.’

Studiedag Positieve Gezondheid

Fauve Benjamins, leerling uit brugklas 3 op de Twijn geeft aan dat het helpt om met elkaar in gesprek te gaan over gezondheid. Fauve: ‘Het kijken naar wat er wel kan en leren waar je goed in bent geeft wel zelfvertrouwen. Het is ook fijn om in groepjes activiteiten te doen. Door er samen mee bezig te zijn, soms ook buiten, ontstaat ook verbinding met de anderen uit je klas. We leren hoe we gezonde keuzes kunnen maken en krijgen soms workshops. Ik vind het fijn hoe we er in de klas mee bezig zijn, zoals op 5 juni tijdens de thema-ochtend met alle leerlingen van mijn leerroute over Positieve Gezondheid. We begonnen met een escape room en speelden daaraan gekoppeld een spel Positieve Gezondheid.’

Ester: ‘De escape room is ontwikkeld door twee enthousiaste docenten van de afdeling. Zij hebben dit jaar de basismodule gevolgd en zijn geïnspireerd om dit verder handen en voeten te geven in hun werk! Het is mooi om te zien hoe er zo een beweging komt. Zelf geïnspireerd worden en dit ook weer doorgeven aan de leerlingen.’

Mentaal welbevinden Nederlandse jongeren onder druk

Ester: ‘Voor veel jongeren is het eigenlijk helemaal niet zo vanzelfsprekend om gezond op te groeien of zich gezond te voelen. Dat zie ik in mijn werk dagelijks door de leerlingen met wie ik werk.
De kennis rondom de dimensies van Positieve Gezondheid gericht op wat er allemaal mogelijk is, waar je regie op kan voeren, gun ik iedereen. In het web van Positieve Gezondheid staan bij de dimensies veel begrippen. Deze begrippen kunnen aanleiding zijn om verder door te praten over wat een jongere lastig vindt, of juist heel fijn. Hoe verleidelijk het ook is om als professional met tips en ideeën te komen, is het juist de uitdaging om jongeren zelf in beweging te krijgen.

Psycho-educatie over (de ontwikkeling van) het lijf leert jongeren wat er gebeurt in je lijf en kan gevoelens van onrust en onzekerheid wegnemen. Lijf en gevoelens horen nu eenmaal bij elkaar. Het is essentieel om hierover met jongeren in gesprek te gaan, zeker als ze niet lekker in hun vel zitten. Er zijn sites met goede wetenschappelijke onderbouwing en tips te vinden over bijvoorbeeld slaap, effecten van gezonde voeding op je lijf, stress, draagkracht- en last, impact van telefoongebruik, belang van bewegen on ontspanning.’

‘Het is daarbij belangrijk om deze wetenschappelijk onderbouwde tips samen te gaan onderzoeken door te gaan doen. We dagen de jongere uit om zelf aan de slag te gaan en te ontdekken wat werkt. Welke leefstijladviezen pas jij al toe? Welke tips heb jij al eens geprobeerd? Wat zou nog interessant kunnen zijn om mee aan de slag te gaan? De Twijn integreert dit in de verschillende lessen.’

Practice what you preach

Ester: ‘Wat ik heel mooi vind is dat er een dialoog op gang is gekomen als bijkomend effect. Als je het gedachtegoed kenbaar maakt aan docenten kom steeds meer het besef dat dit ook over hen gaat. Tijdens de studiedag op 21 mei stond de hele dag in het teken van Positieve Gezondheid. Alle 140 docenten beleefden het gedachtegoed. Het ziekteverzuim onder het onderwijspersoneel is hoog. Alle docenten gun je het besef van practice what you preach. Je kunt het met leerlingen over positieve gezondheid hebben, maar het gaat ook over jezelf en je eigen gezondheid.’

‘Een voorbeeld uit de praktijk is dat we voor de leerlingen ’s ochtends een check-in doen en dat de docenten noemden dat het toch gek is dat is dat ze de vergaderingen zelf niet ook zo beginnen. Inmiddels starten de docenten hun vergaderingen ook met een check-in. Ook de gesprekken over welbevinden willen we nu aan de hand van Positieve Gezondheid gaan voeren, dus er is wel een groeiend besef dat het niet alleen over de leerling gaat, maar eigenlijk over ons allemaal. We proberen het steeds meer in het DNA van de school te laten komen.’

Positieve Gezondheid in het schoolplan

Op de Twijn is Positieve Gezondheid opgenomen in het schoolplan. Daarmee is het een commitment om er de komende 4 jaar als school serieuze aandacht aan te besteden. ‘Daar is ook een bepaalde ruimte voor nodig. Er is gestart met werkgroepen met de mensen die interesse hadden en meer wilden weten. Vanuit de werkgroep is er begonnen met infovergaderingen. Toen is er gekeken naar de benodigde materialen en de recente studiedag was een groot item, waar de werkgroepen enorm hard aan gewerkt hebben. Vanuit de vraag ‘Waar is behoefte aan op de werkvloer en aan welke materialen is behoefte’ is verder gebouwd.’

‘Er is nog veel te doen in kennisoverdracht en verbindingen maken met andere partners en onderwijsinstellingen en tegelijkertijd zijn het niet zodanig obstakels die onmogelijk te slechten zijn, want eigenlijk is ook dat het spinnenweb en Positieve Gezondheid. Kijken naar wat wel kan. Samen met de provincie Overijssel, Hogeschool Viaa, revalidatie Vogellanden vormen we een projectgroep om met onderzoek Positieve Gezondheid Positieve Gezondheid uit te dragen in de regio. We delen graag onze ervaringen!’, aldus Ester.