Positieve Gezondheid in het onderwijs: ‘Geef jongeren de regie over hun gezondheid, dan worden ze écht gezien’

Linda Goldsteen werkt al jaren als ambulant begeleider in het voortgezet onderwijs vanuit het regionaal expertisecentrum de Twijn in Zwolle. Daar begeleidt ze jongeren bij wie gezondheid eigenlijk niet vanzelfsprekend is; leerlingen die langdurig ziek zijn, lichamelijke beperkingen hebben of aanhoudende lichamelijke klachten ervaren. Ook begeleidt ze de scholen van deze jongeren en hun ouders met het kijken naar wat er wel lukt, vanuit de positieve blik ‘wat heb je nodig en wat is belangrijk voor jou?’. In wezen een stukje begeleiding in zingeving.

Daarnaast geeft Linda trainingen Positieve Gezondheid vanuit expertiseteam de Twijn en biedt vanuit haar eigen bedrijf Goed Gezondheidseducatie scholingen aan in het land op het gebied van Positieve Gezondheid in het onderwijs, maar ook in het sociaal domein en binnen de gezondheidszorg. Zo’n 4 jaar geleden startte ze met Positieve Gezondheid in het onderwijs. Toen begon ze met het schrijven van het boek ‘Communicatietoolkid’. Om professionals te helpen in gesprek te gaan met jongeren over hun gezondheid.

Linda: ‘Dat deed ik samen met Esther van den Hul. Eigenlijk kwamen we er tijdens het schrijven achter wat er al is en keken we naar wat onze werkwijze en visie nou onderschrijft. Toen kwamen we uit bij Positieve Gezondheid. Daarop volgde een gesprek met Machteld Huber, die ons voorwoord schreef. Van daaruit besloten we ons boek vanuit de dimensies van Positieve Gezondheid te schijven. Zo is het balletje gaan rollen. Ik vind het zo mooi dat het gedachtegoed van Positieve Gezondheid een integrale aanpak stimuleert. We spreken vanuit verschillende domeinen dezelfde taal. Door samen rondom de jongeren te staan, te verbinden en de jongere de regie terug te geven wordt de jongere écht gezien.’

Train de Trainer

Linda: ‘Uiteindelijk ben ik daar ook de trainersopleiding gaan doen. Om de kwaliteit van Positieve Gezondheid hoog te houden leidt het iPH trainers op om de training ‘Werken met Positieve Gezondheid’ te geven met de Train de Trainer-opleiding. De opleiding bestaat uit een mix van praktijkervaring en oefenen, van zelfreflectie en intervisie. Zo ontwikkelde ik het werken met Positieve Gezondheid steeds verder. Inmiddels is er een aardig netwerk opgebouwd. Zowel vanuit iPH als vanuit mijn ZZP-rol heb ik met veel andere trainers te maken, waarbij we ook kennis delen en intervisie voeren met elkaar.’

De brede blik op gezondheid maakt het verschil

‘Het is die brede blik op gezondheid waarbij de nadruk ligt op veerkracht en eigen regie die een verschil kan maken voor jongeren. En dat is denk ik een hele waardevolle boodschap die je als mentor of een docent al heel laagdrempelig mee kan geven. Het is eigenlijk het bieden van inzicht op wat gezondheid voor jou is, wat jij belangrijk vindt en waar je aandacht aan wil besteden. Dat is niet alleen gericht op de lichamelijke gezondheid, maar ook op mentaal welbevinden, het sociale netwerk, mee kunnen doen, erbij horen.’

‘In het leven overkomen je dingen waar je wel of geen invloed op hebt. Maar dat waar je wel invloed op hebt is hoe je daarmee om gaat en ik denk dat dat een hele belangrijke boodschap is voor jongeren. Het spinnenweb is altijd heel goed zichtbaar in de gesprekken met jongeren. Leerlingen hebben echt het gevoel hebben van: ‘dit is mijn web, mijn gezondheidsoppervlak’. Je ziet ook dat ze er heel goed mee aan kunnen geven wat belangrijk voor hen is en dat ze daarin stapjes willen zetten. Mij valt op dat jongeren dat heel goed kunnen, er open over zijn en er juist over willen praten.’

Een taak van het onderwijs om aandacht te schenken aan Positieve Gezondheid

‘Jongeren uitleg geven over de brede blik op hun gezondheid en het versterken van veerkracht is een belangrijke basis om mee te geven. Ik denk dat het een taak binnen het onderwijs is om daar ook aandacht aan te besteden, bijvoorbeeld in de mentorles. Het gaat om een stukje levensvorming, wat is belangrijk, hoe hou je jezelf gezond en hoe kun je daar invloed op uitoefenen’. De mentale gezondheid staat behoorlijk onder druk. Er zijn veel jongeren die te maken hebben met langdurige klachten zoals vermoeidheid en burn-out gerelateerde klachten omdat ze veel druk ervaren, veerkracht missen en niet weten hoe en waar ze eigen regie kunnen voeren. Daar is een slag te maken binnen het onderwijs waar ook het normaliseren van en leren omgaan met stress bij hoort.’

Bewustwording voor brede blik op gezondheid is een gezamenlijke verantwoordelijkheid

‘Een stukje zingeving en die stip op de horizon zetten is van belang. Linda: ‘Leren dat dat hoort bij het opgroeien en dat het belangrijk is daar vaardigheden in te leren is een must. Het onderwijs is gewoon een hele mooie plek om dat te bieden. Er ligt een verantwoordelijkheid binnen het onderwijs, maar het is niet zo dat het onderwijs in zijn geheel alleen verantwoordelijk is om die brede blik op gezondheid bij jongeren kenbaar te maken. Daar ligt naar mijn idee echt een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Ook bij het sociaal domein, maar ook als je bij de huisarts komt zodat je daar met elkaar een brede blik op werpt en met elkaar verantwoordelijk bent.’

‘Alleen als je het samen doet, werpt het vruchten af en kan het een nieuwe normaal worden. Het is niet iets nieuws of iets groots, maar een middel om in gesprek te gaan wat helpend kan zijn. Het is goed om aan te sluiten op wat er al is aan kennis en mogelijkheden en waar we op kunnen aanhaken. Ongemerkt gebeurt er al zoveel op verschillende vlakken. Wij zorgen voor dat beetje bewustwording en aansluiting om het echt te implementeren. Zo voeren mentoren al regelmatig gesprekken met jongeren over cijfers, welbevinden in de klas, is er aandacht voor waar de jongere aan wil werken, wat hij/zij belangrijk vindt. De uitgangspunten en gesprekstools vanuit Positieve Gezondheid kunnen enorm helpend zijn en is een laagdrempelige manier om over gezondheid in gesprek te gaan.’

Kijk naar kansen in plaats van beperkingen

‘Het is van belang dat er binnen de school een goede ondersteuningsstructuur is en dat er gekeken wordt naar kansen van jongeren en niet alleen de focus op de beperkingen. Van passend onderwijs gaan we naar inclusief onderwijs, waarbij goed onderwijs de basis vormt. Daar hoort ook goede educatie over gezondheid bij. Ik zie Positieve Gezondheid echt als een soort kapstok.’

Meer aandacht voor bewustzijn op school

Als het gaat om verschillende gezondheidsontwikkelingen zijn scholen steeds meer bewust, denk aan voeding en de ontwikkeling van het aanbod in de kantine. De Gezonde School is een goed voorbeeld van aandacht voor o.a. een stukje bewegen. Linda: ‘Ik denk dat er nu meer aandacht is voor wat een leerling zelf belangrijk vindt. Dus niet van bovenaf gericht op prestatie, maar meer op wat zou een leerling zelf graag willen en hoe kunnen we daar handen en voeten aan geven? Daar zie ik al veel voorbeelden van verschuiving. Qua schermtijd en telefoongebruik zijn nu concreet landelijk afspraken gemaakt. Zodat leerlingen elkaar weer meer ontmoeten In de school in plaats van achter een scherm zitten. Dat is voor heel veel jongeren helpend geweest en je ziet dat het een positieve beweging is binnen de school, een groot deel van de jongeren voelt zich daar gewoon goed bij.’

Ook aan de slag met Positieve Gezondheid?

‘Ik denk dat het heel belangrijk is voor scholen die met Positieve Gezondheid aan de slag willen om eerst te kijken naar wat er al gebeurt en daarbij aansluiten met een groep collega’s die verder willen. Bij het Greijdanus College in Zwolle, een school die ik begeleid, werd een deel van het ondersteuningsteam enthousiast. Die heb ik het afgelopen jaar geschoold. Zij zijn nog enthousiaster geworden waardoor we een plan hebben gemaakt om het volgend jaar meer binnen de school te implementeren en als een olievlek te verspreiden. Dan leg je het niet in één keer op, maar kijk je laagdrempelig wie het interessant vindt en er meer handen en voeten en bekendheid aan geven en binnen de school? Ik werk vanuit een gezamenlijk plan. Een gezamenlijke doelstelling dus met elkaar kijken naar wat er past binnen de school en dat is geen vast plan, dat is maatwerk.’

Heb je interesse om te bekijken wat Positieve Gezondheid voor jouw school kan betekenen? Of werk je al met Positieve Gezondheid op jouw school en wil je graag een verdiepende slag maken of ervaringen uitwisselen met andere scholen? Neem dan contact op met Wilfred Dijkstra (wilfred.dijkstra@allesisgezondheid.nl).