Positieve Gezondheid implementeren: ‘Laten we onderaan beginnen met hoe we met elkaar omgaan, dan verandert ook de bovenkant’

Positieve Gezondheid toevoegen aan iemands leven betekent meer dan alleen gezondheid bevorderen. Het gedachtegoed meegeven aan kinderen en jongeren via het onderwijs biedt handvatten om gezond en weerbaar in de samenleving te staan. In plaats van reparaties achteraf in de vorm van medische zorg, kunnen we via onder andere het onderwijs al aan de voorkant beginnen met het versterken van welzijn en weerbaarheid. Het spinnenweb speelt hierin een centrale rol. We spraken met Alex Jansen, een expert op dit gebied, over hoe hij Positieve Gezondheid in zijn werk toepast.

Alex Jansen maakte een carrièreswitch van het bedrijfsleven naar adviseur en implementatiecoach Positieve Gezondheid en Positief Gezond werkgeverschap. Met een achtergrond in de sport, verschillende leidinggevende functies in het bedrijfsleven en ervaring binnen het onderwijs is Alex Jansen inmiddels een specialist op het gebied van Vitaliteit en Positieve Gezondheid. Als gecertificeerde trainer Positieve Gezondheid, verandermanager en weerbaarheidstrainer helpt hij organisaties, scholen en gemeenten om het welbevinden van hun werknemers, bewoners, patiënten en studenten te bevorderen. Alex vertelt over hoe hij Positieve Gezondheid toepast binnen zijn werk.

Practice what you preach

Alex: ‘Ik ben voor mezelf begonnen, dat kwam voort uit Positieve Gezondheid. Door na te denken over waar ik gelukkig van word en wat ik belangrijk vind binnen mijn werk. Zingeving en voldoening binnen mijn werk zijn belangrijk. Ondanks dat ik een leuke baan had, koos ik toch voor het ondernemerschap. Ik wilde een verschil maken voor anderen, en breder dan bij één werkgever, om het gedachtegoed van Positieve Gezondheid verder te verspreiden. Binnen mijn werk probeer ik het goede voorbeeld te geven, dus ‘practice what you preach’. Ik vraag mezelf continu af of ik met het juiste bezig ben. Bereik ik de mensen? Kan ik daar het verschil maken voor een organisatie? Ik kijk naar wat bij mij goed gaat en hoe iemand anders dat ook kan doen.’

Het verschil zit in bewustzijn

‘Ik probeer zoveel mogelijk mensen te laten inzien dat een brede, kritische blik naar binnen kan helpen bij het maken van bepaalde keuzes en de acceptatie van bepaalde situaties. Ik denk dat je mensen kunt helpen anders naar situaties te kijken, zodat ze bewuster gaan leven. Bewustzijn, daarin zit het wezenlijke verschil. Als ik iemand met dat eerste bewustzijn kan helpen, al is het er maar één, dan ben ik al blij en heb ik ergens het verschil gemaakt. Dat probeer ik elke dag. Dat bewustzijn breng ik over in mijn workshops. Daar begint het mee: inspireren. Mensen laten zien wat Positieve Gezondheid is, wat veerkracht is en wat het voor hen kan betekenen. Het is als steentjes in de vijver gooien.’

‘Ik geef ook trainingen en help organisaties dit gedachtegoed te implementeren. Ondanks de vele kennis binnen organisaties blijft implementatie toch moeilijk, vooral intern. Als externe binnen een organisatie is het vaak makkelijker om de energie vast te houden. Je wordt immers niet geleefd door de waan van de dag en kunt zaken makkelijker bespreekbaar maken. Dat betekent soms ook dat je tegen heilige huisjes moet schoppen. Ik houd niet mijn mond, zelfs niet als het een klant betreft, want ik sta voor het maken van verschil. Uiteindelijk gaat het om het resultaat. Mijn doelgroep bestaat vaak uit mensen op de werkvloer, zoals in huisartsenpraktijken, verpleegkundigen die met chronische pijn werken en docententeams. Heel divers.’

We richten ons nog altijd op resultaat, scorelijsten en prestatie

‘Waar je tegenaan loopt, is dat er al jaren HR bestaat, maar ik gebruik liever de term ‘Human Beings’ in plaats van ‘Human Resources’. Het gaat er immers om de mens echt te zien. Zowel in het onderwijs, bedrijfsleven als in de zorg zijn we altijd bezig met resultaat, product, scorelijsten en prestatie. Daar zit iets achter, en als je dat weet te bereiken, ben ik ervan overtuigd dat de rest vanzelf komt. Maar dat zijn we ergens kwijtgeraakt.’
‘Er zijn bijna 150 erkende trainers die goed weten wat het gedachtegoed inhoudt. Elke trainer doet het op zijn manier. Ik probeer er met energie in te gaan en humor toe te voegen. Voor elke organisatie is er een geschikte trainer. We zien steeds meer samenwerkingsverbanden, consortiums van trainers die samen een thema oppakken en samenwerken. Juist dan kun je gebruikmaken van elkaars sterke kanten. Uiteindelijk hebben we allemaal hetzelfde doel: een gezonder en gelukkiger Nederland.’

Het andere gesprek als werkwijze

‘Qua werkwijze draait alles om het andere gesprek, om de ander echt te zien. Afhankelijk van de groep gebruik ik verschillende werkvormen; voor MT/management zijn die weer anders. Ik begin bij de persoon zelf, altijd met het spinnenweb als leidraad. Ik gebruik actiebollen, een groot spinnenweb op de vloer, of een ‘wheel of fortune’ waar je aan kunt draaien. Mensen ervaren pas echt wat het andere gesprek inhoudt na afronding van de training. Bij de e-learning gaat het om rust, vertragen, en de juiste intonatie. Daar zit de essentie: de oprechte interesse in de ander, oordeelvrij luisteren. Vanuit de beste bedoelingen schieten we vaak in de reparatiereflex, maar het is belangrijk om de tijd te nemen om in mensen te investeren en op de lange termijn resultaten te zien.’

Inzetten van Positieve Gezondheid

‘Bijna iedereen heeft inmiddels van Positieve Gezondheid gehoord, hoewel het bedrijfsleven nog iets achterloopt. Binnen onderwijs, zorg en welzijn gebeurt er al veel. Waar we voor moeten waken, is dat het geen golfbeweging wordt en we het als een trend gaan zien. Het is belangrijk dat we kritisch blijven en de essentie vasthouden. Er komen veel zaken samen. Doordat het praktisch is gemaakt met een gespreksinstrument, is het bruikbaar voor iedereen. Alles is Gezondheid en iPH spelen een belangrijke rol in het correct inzetten van Positieve Gezondheid. Omdat het zo succesvol is, willen sommige bedrijven meeliften op het succes en het op een andere manier inzetten dan bedoeld.’

Goede implementatie vraagt om inspanning

‘Mensen denken soms dat minimale inspanning en tijdsinvestering voldoende zijn om het gedachtegoed toe te passen. Er ontstaat steeds meer wildgroei; in één dag kun je dit niet trainen. Oefenen, ervaren en er de tijd voor nemen is belangrijk. We willen het verschil maken in de praktijk. Je kunt iemand na een dag een certificaat geven, maar het gaat erom dat je het efficiënt toepast in de praktijk. Dat is niet haalbaar binnen één dag.’

Urgentie

‘De urgentie binnen het onderwijs is de afgelopen jaren alleen maar groter geworden. Als je kijkt naar de cijfers over mentale gezondheid bij jongeren, dan moeten we daar iets mee doen. Bewustzijn en zelfkennis vergroten. Het is nodig om daar binnen het onderwijs ruimte voor te bieden, zonder belerend te zijn, maar eerlijk: hoe kun je omgaan met verwachtingen, social media en de veranderende maatschappij? We zien bijvoorbeeld in het Vitaliteitslab bij ROC Midden Nederland hoe goed dat werkt, zowel voor studenten als docenten.’

Positieve Gezondheid implementeren

‘Veelgehoorde bezwaren zijn: ‘Er moet nog een dichtgetimmerd plan komen, budgettair moet het kloppen, er moet over personeel nagedacht worden.’ Maar wat is de eerste kleine stap in de juiste richting? Begin met iets te doen, want van daaruit ontstaat vanzelf richting. Wat je ook vaak hoort is: ‘Ik kan wel een gesprek voeren, waarom zou ik daar een training voor volgen?’ Er gebeurt al veel in organisaties op het gebied van Positieve Gezondheid. Daarom is het goed om het niet als iets nieuws neer te zetten, maar te kijken waar het aan gekoppeld kan worden. Pak het laaghangend fruit en creëer daar energie.’

Start bij de persoon zelf

‘Als ik bij organisaties kom, richt ik me op de persoon zelf. Goed onderwijs, goede zorg en goed werkgeverschap beginnen bij de persoon zelf, niet bij de ander. Als je zelf verschil wilt maken en intrinsiek gemotiveerd bent, kijk je naar jezelf: wat doe ik goed en wat kan er anders? Goed werkgeverschap begint bij jou. Wat doe ik goed en wat kan er anders? Ik kom ook bij organisaties die het gedachtegoed echt willen toepassen in hun aanbod, bijvoorbeeld voor studenten, in de (thuis)zorg, of in het ziekenhuis. Bij het geven van een workshop of training wordt kritisch gekeken naar de organisatie. Met toestemming geef ik suggesties waarmee het MT aan de slag kan. Dat is een goede ontwikkeling.’

‘De vertraging die zo waardevol is binnen de training, daar hebben mensen moeite mee. In die vertraging zit juist het verschil. Als je ergens niet tevreden over bent in je leven, zal je moeten stoppen en kijken waar je iets anders kunt doen. Waar sta ik nu? Door stil te staan, kun je om je heen kijken. We leven in een drukke, stressvolle en veeleisende maatschappij. Veel mensen kunnen niet meer meekomen, en steeds meer mensen haken af. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat we samenleven onder een grotere cohesie, zoals in de Blue Zones? Iedereen heeft zijn rol en waarde.’

Waarom is het goed om met Positieve Gezondheid aan de slag te gaan?

‘Het helpt om weer terug te gaan naar de essentie. Elkaar in je waarde laten. Elkaars sterke punten benutten. Elkaars talenten inzien. We zijn meestal bezig met wat we niet kunnen en wat we wel willen. Maar het meeste gaat eigenlijk heel goed, ondanks alles wat er in de wereld gebeurt. Als je het gevoel hebt dat het glas half leeg is, kan een echt gesprek zeker helpen. Het meeste in iemands functioneren gaat goed, en daar hebben we het het minst over. Een deel van de oplossing voor de zorg ligt daar. We kunnen hiermee de zorgvraag verminderen. Wat mij betreft zijn het onderwijs- en zorgsysteem verouderd. Laten we onderaan beginnen met hoe we met elkaar omgaan, dan verandert de bovenkant en volgt ook het bedrijfsleven.’

‘Willen we nu investeren in mensen om op de lange termijn daar het effect van te zien? We richten ons vaak op de korte termijn: we hebben nu personeelstekort en richten nu het rooster in, vanuit structuur. Laat die structuur eens wat meer los. Kijk naar de ruimte in het systeem en laat iedereen die bij je werkt – patiënt, student, cliënt, medewerker – die ruimte voelen.’