‘Kansrijke start’ helpt kinderen in Zuid-Limburg om gezond en kansrijk op te groeien

De eerste 1000 dagen zijn cruciaal voor de verdere ontwikkeling van een kind. Niet zo gek dat de 16 Zuid-Limburgse gemeenten de handen ineenslaan om de hardnekkige gezondheidsachterstanden aan te pakken door het versterken van het fundament van kinderen.  Met ‘Kansrijke start’ willen zij het tij keren. Wij vroegen Thomas Gelissen en Mandy Leurs van Programmabureau Trendbreuk naar de aanpak, de inzet van Positieve Gezondheid en de resultaten.

“Zuid-Limburg, kent stevige achterstanden in gezondheidsontwikkeling”, vertelt Thomas Gelissen, programmamanager van Programmabureau Trendbreuk. “De provincie telt bijvoorbeeld een hoger aantal te vroeg geboren kinderen en baby’s met een te laag geboortegewicht dan andere provincies. Deze achterstand is helaas al een begin voor problemen later in het leven van deze kinderen. Met de aanpak ‘Kansrijke start’ willen we ervoor zorgen dat meer kinderen gezond en kansrijk opgroeien. Dat is een behoorlijke opgave. Gelukkig staan wij er niet alleen voor, diverse partners in het medische en sociale domein helpen ons hierbij. We spreken allemaal één taal, die van Positieve Gezondheid.”

Kansrijke start
De eerste 1000 dagen kenmerken de levensloop van een kind”, licht Mandy Leurs, onderzoeker/epidemioloog GGD Zuid-Limburg toe. “We hebben het dan over de periode van conceptie tot aan het tweede levensjaar. In Zuid-Limburg is de situatie bij veel kinderen in deze eerste levensfase niet goed. Daarom hebben we in 2019 de aanpak Kansrijke Start Zuid-Limburg opgesteld. Twee actielijnen bepalen de aanpak:

1. Regionaal uitrollen van bewezen interventies:
   – Nu niet zwanger
   – VoorZorg
   – Stevig Ouderschap
   – Centering Pregnancy
2. Versterken samenwerking tussen partijen rondom aanstaande of jonge gezinnen: uit onderzoek blijkt dat het niet alleen belangrijk is om oog te hebben voor de medische risico’s, maar juist ook voor de psychosociale aspecten vóór, tijdens en na de zwangerschap. Denk bijvoorbeeld aan schulden, relatieproblemen, huisvestingsproblemen, stress en verslaving. Als geboortezorgprofessionals, gemeenten en de jeugdgezondheidszorg intensiever samenwerken, kun je problemen tijdiger signaleren en steun op maat geven.”

Samenwerking
Programmabureau Trendbreuk is ondergebracht bij de GGD Zuid-Limburg en stuurt samen met partners op de uitvoering van de aanpak ‘Kansrijke start’. “Wij ‘hangen’ als een soort helikopter boven Zuid-Limburg en brengen partijen bij elkaar”, schetst Thomas. Hij is de programmamanager en wordt geholpen door GGD-collega’s, waaronder Mandy Leurs. “We zijn aanjager, verbinder en ondersteuner. De actie ligt bij de partners in de praktijk. Op lokaal/regionaal niveau zijn dat onder meer verloskundigen, kraamzorg, jeugdgezondheidszorg, kinderopvang, kinderartsen en gynaecologen, gemeenten, GGD en maatschappelijk werk. Deze partners zijn vertegenwoordigd in de coalitie ‘Kansrijke Start Zuid-Limburg’. Daarin participeert ook de Academie Verloskunde Maastricht, CZ, GGD Zuid-Limburg en Burgerkracht Limburg. We staan in nauw contact met andere gemeenten in regio’s in het land die bezig zijn met ‘Kansrijke Start’. Door de bereikte resultaten worden we als één van de koplopers gezien.”

Eén taal spreken
“Met de lokale en regionale partners hebben we nagedacht over hoe we onze ambitie kunnen realiseren”, licht Mandy toe. “Hieruit kwam naar voren dat het spreken van één taal onder elkaar en richting het gezin van essentieel belang is. Maar de vraag was hoe? We hebben ons laten inspireren door voorbeelden uit het land, zoals die van verloskundige Nelleke Gosker. Zij past de taal van Positieve Gezondheid toe. Dit sprak ons aan. We zijn bezig met het vormen van ‘Knooppunten Kansrijke Start’ waarbij professionals samen met aanstaande of jonge gezinnen in een kwetsbare positie het gesprek voeren over alle levensdomeinen, met één taal en één aanpak. Positieve Gezondheid sluit hier perfect op aan.”
Thomas schetst een voorbeeld: “Stel dat je zwanger bent en schulden hebt. Dan kun je niet volop genieten van de zwangerschap, maar heb je stress. Op het moment dat je dan bij een verloskundige het spinnenweb van Positieve Gezondheid invult, komt de schuld als belangrijk aandachtspunt naar voren. Dit is dan ook al een issue voor het ongeboren kind. Dan kan er gezamenlijk met andere partijen hulp worden geboden om schuld en stress aan te pakken. Ook richting toekomst zien we kansen. Met ingang van 1-1-2022 zal de jeugdgezondheidszorg nog meer prenatale huisbezoeken gaan afleggen. Dit komt voort uit een wetswijziging. Waar problemen worden gesignaleerd, kunnen de radartjes van het partnernetwerk direct gaan draaien.”

Positieve Gezondheid
Provincie Limburg maakt het mogelijk voor de partners van ‘Kansrijke start’ om de basismodule Positieve Gezondheid en opleiding tot implementatiecoach te volgen. Nelleke Gosker helpt hierbij, zij zal onder andere een aantal verloskundigen trainen. Ook de Academie Verloskunde Maastricht schoolt haar studenten bij op Positieve Gezondheid, zodat zij het brede gesprek kunnen voeren. Binnen korte tijd spreekt dan iedereen dezelfde taal.

Mooie resultaten
Thomas vertelt trots over wat er al is bereikt: “De interventies zijn geïmplementeerd, er zijn mooie resultaten bereikt. We hebben bijvoorbeeld ieder jaar zo’n 300 vrouwen geholpen met ‘Nu niet zwanger’, in 2020 zijn 37 trajecten ‘VoorZorg’ en 87 trajecten ‘Stevig Ouderschap’ doorlopen. We zien ook dat kwetsbare gezinnen minder kraamzorg afnemen vanwege de eigen bijdrage. Daarom starten we samen met Geboortezorg Limburg en andere partners met een proeftuin met flexibele inzet van kraamzorg waarbij gezinnen in een kwetsbare positie de uren kraamzorg krijgen die zij nodig hebben om zelfstandig en zelfredzaam het ouderschap aan te gaan.
Deze resultaten hadden we nooit kunnen bereiken zonder de krachtenbundeling. Gezamenlijk kunnen we nog veel meer kinderen en hun ouders helpen. Want ieder kind verdient het om gezond en kansrijk op te groeien.”