Achterstandssituaties verkleinen: waarom het lukte in Limburg
De gezondheidsachterstanden van mensen met een lage SES zijn landelijk nauwelijks kleiner geworden. Ondanks alle inspanningen. Daarom moeten we steviger inzetten op een domein-overstijgende aanpak, zo bepleit de Landelijke nota gezondheidsbeleid. Daar weten ze in Limburg wel raad mee.
De gezondheidskloof is een weerbarstig en complex probleem. Ook de provincie Limburg realiseerde zich dat. In 2016 stelde ze voor tien jaar de Sociale Agenda op, met daarin een aantal opvallende keuzes: Limburgers stimuleren gezond en actief te leven. De regie over het eigen leven te (her)nemen. En de inwoners uitnodigen om dat ook voor elkaar te doen. Om die doelen te bereiken, koos de provincie voor Positieve Gezondheid, want juist die brede aanpak nodigt iedereen uit om met elkaar samen te werken. Inclusief de inwoners.
Inmiddels is die Sociale Agenda vertaald naar een uitvoeringsprogramma. Daarin wordt via een integrale aanpak volop ingezet op de vitaliteit in wijken. Er is veel aandacht voor preventie. En ook voor het inlopen van de achterstanden in gezondheid en arbeidsparticipatie. Wat hielp Limburg zoal aan haar succes?
Bestuurlijke moed
Normaal gesproken maken bestuurders eerst een goed doortimmerd plan, maar dat gebeurde nu bewust niet. In plaats daarvan richtten ze een proces in met veel ruimte voor alle betrokkenen. Dat vraagt natuurlijk wel om bestuurlijke moed.
Eén doel en breed gedragen verantwoordelijkheid
Belangrijk is een doel te formuleren waarin iedereen zich kan vinden. Limburg koos voor Limburg Positief Gezond, waarbij gezondheid en vitaliteit van de bewoners centraal staan. Belangrijke les: voorkom dat één iemand de baas is over het proces. Maak zo veel mogelijk partners mede-eigenaar: van werkgevers, professionals en ondernemers tot burgers, zorgorganisaties en onderwijs.
Ook inwoners zien als partij
De eerste reflex is om je alleen te richten op organisaties en professionals. Maar de stuwende kracht zit juist bij de burgers. Welke ideeën hebben zij, wat kunnen zij zelf ondernemen? Richt daarom de burgerparticipatie gelijk in – al bij de eerste voorbereidingen. In Limburg speelde Burgerkracht Limburg daarbij een belangrijke rol. Ze organiseerde vele workshops, scholingen en trainingen voor burgers die ambassadeur werden in hun eigen wijk.
Support om veel tot bloei brengen
Belangrijk: inspireer iedereen om zijn dromen en ideeën te realiseren en om daarbij zelf de regie te nemen. En zorg voor support om de ideeën verder te brengen. Limburg heeft daartoe een actiecentrum opgezet, waarbij ze tal van ideeën en mensen met elkaar verbond. Dat werkte goed en brengt tot op de dag van vandaag nog steeds veel in beweging.
Niet overtuigen, maar ervaren
Je kunt eindeloos met elkaar praten over Positieve Gezondheid. Maar door ermee aan de slag te gaan, ervaar je wat het doet én oplevert. Door in korte tijd veel tot bloei te brengen, raken mensen overtuigd. Juist al die ‘proeftuintjes’ maken dat mensen kunnen experimenteren en leren.
Denken in fasen
Alles op zijn tijd. In Limburg zagen ze drie fasen in hun proces, namelijk eerst inspireren, dan verbinden en vandaaruit versnellen. De breedte van Positieve Gezondheid is de kracht, maar let op: daar zit ook een valkuil. Niet alles kan tegelijkertijd. Kies met elkaar altijd voor initiatieven, projecten en mensen waar de energie zit, waar je blij van wordt.
Anders samenwerken en financieren
Positieve Gezondheid stimuleert je bijna als vanzelf tot samenwerken. Het gaat dwars door alle domeinen heen en zet je denken over systemen en financiering aardig op zijn kop. En dat is precies de bedoeling.
Werkwijze
Dit is wat Limburg onder meer inzette:
- Actiecentrum
Inspireert, jaagt aan en ondersteunt mensen met ideeën. Daarin zijn onder meer (ook via netwerkorganisaties) vertegenwoordigd: sociale wijkteams, ziekenhuis, inwoners, belangenorganisaties, ggd, provincie, hogeschool. - Ambassadeurs
Enthousiaste professionals die het gedachtegoed uitdragen. Zij delen met elkaar hun ervaringen. Ze vormen een fijnmazig netwerk in de provincie. - Scholingsplan
Voor wie wil werken met Positieve Gezondheid en voor wie als implementatiecoach het gedachtegoed verder wil brengen in organisaties. De provincie Limburg stelde 1 miljoen euro beschikbaar voor een scholingsplan dat inmiddels volop wordt uitgevoerd. - Inspiratiesessies
Iedere maand organiseerde de provincie inspiratiesessies, vrij toegankelijk voor wie belangstelling had. Dat bood volop mogelijkheden elkaar te ontmoeten, ideeën uit te wisselen en tot initiatieven te komen. - Communicatie
Speelt een essentiële rol om zichtbaar te zijn en mensen te binden. Er is ruim gebruikgemaakt van sociale media. Verder is kieklimburg.nl opgezet. Op dit online platform kan men elkaar ontmoeten en van elkaar leren.
Goed om te weten
- Steeds meer gemeenten nemen Positieve Gezondheid op in hun lokale gezondheidsnota en uitvoeringnota’s. Inmiddels meer dan de helft.
- Het aantal regionale netwerken met een brede blik op gezondheid groeit en groeit. Inmiddels is er een landelijk dekkend netwerk.
- In opdracht van ZonMw doet Maastricht University onderzoek naar het proces, de succes- en faalfactoren. Dit rapport komt medio 2021 beschikbaar, zodat we kunnen leren van de ervaringen in Limburg
- Een van de duurzame opbrengsten is een blended module die bestaat uit een interactieve e-learning gecombineerd met intervisiebijeenkomsten. Deze is ontwikkeld door Fontys Hogeschool en iPH. Kijk hier voor meer informatie.
